Een houdbaar landbouwsysteem

De druk van de veehouderij op ruimte, milieu (bodem/water/lucht), klimaat, natuur, volksgezondheid, leefomgeving en dierenwelzijn is wat de PvdA betreft onaanvaardbaar groot geworden. Dat geldt deels ook voor de andere agrarische sectoren (akker- en bosbouw, glastuinbouw, gewasteelt in gebouwen). Lange tijd is sterk ingezet op uitbreiding, schaalvergroting, intensivering, massaproductie, kostprijsverlaging en export, waarbij onvoldoende rekening werd gehouden met andere belangen. Politiek en overheid stimuleerden het of lieten het min of meer gebeuren. Met alle vervelende gevolgen van dien, vaak ook voor boeren zelf. Het punt is bereikt waarop dit echt niet langer kan. Een ingrijpende inkrimping en hervorming van de veehouderij is noodzakelijk, evenals verduurzaming van de agrarische sector als geheel. Voorop staat het op korte termijn terugdringen van de stikstof-uitstoot, onder andere door het opkopen (met Rijksmiddelen) van piekbelasters bij natuurgebieden en het aanpassen van stallen (deadline aanpassing stalsystemen blijft gehandhaafd). In de nabijheid van waardevolle natuurgebieden valt hierbij helaas niet altijd te ontkomen aan gedwongen beëindiging of verplaatsing van veeteeltbedrijven. Daarnaast geldt voor de agrarische sector als geheel dat voortvarend gewerkt moet worden aan echte verduurzaming. Dat lukt alleen als de overheid en álle partijen in de voedselketen, inclusief consumenten, eraan meewerken een houdbaar toekomstperspectief te bieden aan boeren die willen overschakelen op natuur- en milieuvriendelijke duurzame kringlooplandbouw.

(1)

De PvdA wil dat het provinciebestuur de noodzakelijke inkrimping en hervorming van de veehouderij en verduurzaming van de agrarische sector als geheel voortvarend aanstuurt, coördineert, actief ondersteunt en in goede banen leidt. Dat vraagt allereerst om het ontwikkelen van een uitvoeringsprogramma en het opbouwen van een adequate uitvoeringsorganisatie. Verder zal de provincie het voortouw moeten nemen bij de ontwikkeling van concrete gebiedsgerichte plannen. Dat moet in goede samenspraak gebeuren met vertegenwoordigers van niet alleen boeren en andere partijen in de voedselketen, maar ook van milieu- en natuurorganisaties, waterschappen, lokale overheden en regiobewoners. Leidend bij dit alles zijn de doelstellingen en mijlpalen in zowel de landelijke als Brabantse beleidskaders op het terrein van landbouw, voedsel en natuur. De PvdA kiest voor een brede samenhangende aanpak, waarbij niet alleen gestuurd wordt op de reductie van stikstofuitstoot, maar ook op natuurherstel, minder vervuiling van licht/water/bodem, goed bodembeheer, voorkomen van zoönoses en zorgen voor dierwaardigheid en energie- en klimaatneutraliteit. De plannen moeten duidelijk maken welke mogelijkheden en onmogelijkheden er per gebied zijn voor agrarische activiteiten en hoe er bijgestuurd moet worden. Op provinciaal niveau moeten deze plannen worden samengebracht in een ruimtelijke zonering die verwerkt kan worden in de Brabantse Omgevingsvisie en Omgevingsverordening. Met name voor veehouders in de nabijheid van waardevolle natuurgebieden moet uit de plannen duidelijk worden of hun bedrijf in aangepaste vorm (denk bijvoorbeeld aan minder dieren per hectare, verduurzaamd en met natuurbeheerstaken) op dezelfde locatie kan worden gecontinueerd, dan wel moet stoppen of worden verplaatst naar elders. Voor andere veehouders en landbouwers moet duidelijk worden welke extensiverings- en verduurzamingsmaatregelen op hun locatie in ieder geval noodzakelijk zijn. Tot slot moet uit de plannen duidelijk worden waar ruimte ontstaat voor nieuwe natuur en voor nieuwe duurzame agrarische bedrijvigheid doordat ter plaatse boeren uit eigen beweging willen stoppen met hun onderneming.

(2)

Spil in de nieuw op te zetten uitvoeringsorganisatie moet volgens de PvdA één centrale provinciale werkeenheid zijn, waar Brabantse boeren in het kader van de hervorming van de agrarische sector met al hun vragen en voor overleg, afstemming en onderhandelingen met de provincie terechtkunnen. Agrarische ondernemers moeten bij de verduurzaming van hun bedrijf (door extensivering, beproefde technologische innovaties, overschakeling op duurzame en biologische kringlooplandbouw, verbreding van hun bedrijf met niet-agrarische activiteiten of combinaties daarvan) vanuit deze werkeenheid adequaat worden geadviseerd en begeleid naar een goed toekomstperspectief met bestaanszekerheid. Daarbij schakelt de eenheid tussen de vragen van boeren en alle relevante regelingen waar zij gebruik van zouden kunnen maken. Zij voert de onderhandelingen met boeren die willen dan wel moeten stoppen met hun onderneming of deze moeten verplaatsen, coördineert en regelt de aankoop van bedrijven (inclusief grond) van stoppende boeren en faciliteert hen. Zij leidt de ruil van kavels tussen boeren en de verpachting dan wel verkoop van door de provincie verworven landbouwgronden in goede banen. Zij maakt voor het hervormingsproces relevante expertise uit de eigen en andere relevante organisaties toegankelijk en maakt inschakeling van externe experts en ondersteuners mogelijk. Zij stimuleert en ondersteunt innovatieve projecten en draagt er zorg voor dat de resultaten breed beschikbaar komen. Daarnaast bevordert zij dat boeren kunnen leren van de ervaringen van ondernemingen die succesvol zijn overgeschakeld op natuur- en milieuvriendelijke duurzame kringlooplandbouw. De eenheid dient haar activiteiten af te stemmen met de bestaande Werkeenheid Natuurnetwerk Brabant (met name met het oog op de inschakeling van boeren in het kader van natuur- en waterbeheer) en met de Stuurgroep Landbouw Innovatie Noord-Brabant.

(3)

Het is volgens de PvdA essentieel dat de provincie gericht landbouwgronden verwerft. Dat kan door bedrijven met bijbehorende grond te kopen van veehouders die moeten of willen stoppen met hun onderneming. Zo kan (via verpachting, verkoop of anderszins) ruimte worden geboden aan nieuwe natuur, verplaatsing van veeteeltbedrijven en vestiging van (jonge) boeren die willen starten met natuur- en milieuvriendelijke duurzame kringlooplandbouw. Verder is het zaak gericht losse kavels aan te kopen ten behoeve van de verruiming van ruilmogelijkheden tussen ondernemers. Ruil en aangepast gebruik van gronden kan een belangrijke bijdrage leveren aan het welslagen van de hervorming van de landbouwsector. De pachtvoorwaarden van provinciale gronden wordt nog verder verduurzaamd. Bij de verkoop van veehouderijen, wordt het hergebruik van de grond gebonden aan beperkingen. De nieuwe bestemming moet in lijn zijn met het beginsel ‘gewas volgt water- en grondsysteem’ en mag geen achteruitgang voor de klimaatadaptie en biodiversiteit zijn. Desgewenst dient de provincie ervoor te zorgen dat boeren begeleiding of omscholing wordt geboden naar een breder bedrijfsmodel of ander werk. Tot slot zijn goede afspraken nodig met gemeenten, zodat zij boeren (en hun gezinnen) waar nodig vanuit het sociaal domein hulp kunnen bieden bij spanningen en problemen als gevolg van de stopzetting, verkoop, verplaatsing of ingrijpende aanpassing van hun onderneming.

(4)

De PvdA wil een verbod op:

– vestiging van nieuwe veeteeltbedrijven, die niet passen in de transitie naar een duurzame landbouw;

– gebruik van productiecapaciteit voor het uitbreiden van bestaande veeteeltbedrijven (tenzij deze volledig

wordt aangewend voor verduurzaming van bestaande bedrijven.

De provincie moet snel nagaan hoe dit verbod het best gestalte kan krijgen en het daarna regelen.

(5)

Op diverse plaatsen in de provincie starten ondernemingen die in moderne bedrijfsgebouwen met behulp van de nieuwste technieken efficiënt gewassen telen. De PvdA vindt het van belang dit type ondernemingen zo veel mogelijk te concentreren op twee Brabantse voedselcampussen. Slimme combinaties van circulaire voedselproductie met duurzame energieopwekking en -opslag en warmtenetten kunnen eraan bijdragen dat deze campussen energie- en klimaatneutraal opereren of zelfs meer energie produceren dan ze zelf gebruiken.

(6)

De PvdA wil naar een situatie waarin melkveebedrijven zelf de voedergewassen voor hun vee produceren en de daarvoor nodige akkers en weilanden op een milieuvriendelijke wijze bemesten met waardevolle stoffen uit de mest van het eigen vee. Op deze manier ontstaat een gesloten kringloop van mineralen en is geen transport van ruwvoer en mest noodzakelijk. Voorwaarde is wel dat de vloeibare en vaste bestanddelen van de mest op het bedrijf adequaat worden gescheiden en dat niet meer bemesting plaatsvindt dan de bodem en het grondwater kunnen verdragen (conform de Nitraatrichtlijn en Kaderrichtlijn Water). Zolang deze ideale situatie nog niet is bereikt, stemt de PvdA onder strikte condities in met professionele mestverwerking in een beperkt aantal tijdelijke industriële bedrijven. De voorwaarden zijn als volgt:

– de provincie moet alles in het werk stellen om zo snel mogelijk een einde te maken aan het mestoverschot in Brabant;

– alleen in de eigen provincie geproduceerde mest mag worden verwerkt;

– de meststromen moeten nauwgezet worden geregistreerd en daarop moet streng worden gecontroleerd en gehandhaafd;

– illegaal lozen moet streng worden aangepakt;

– de mestverwerking mag over vijf jaar niet meer mestproducten produceren dan in eigen provincie in de kringloop teruggebracht kan worden conform de Nitraatrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water; in de tussentijd wordt de productie stapsgewijs daarop afgestemd; de hoeveelheid mest die wordt verwerkt wordt in vijf jaar stapsgewijs afgebouwd tot het niveau dat het Brabantse bodem- en watersysteem kan verdragen;

– mestverwerking is een tijdelijke oplossing, mestverwerkingsinstallaties mogen daarom alleen een tijdelijke vergunning krijgen;

– de mestverwerkingsinstallaties dienen te voldoen aan de strengst mogelijke milieu-, overlast- en veiligheidseisen.

(7)

De hervorming van de agrarische sector kan alleen een succes worden als de maatschappij bereid is mee te veranderen. Consumenten, banken, verzekeraars, toeleveraars van apparatuur en grondstoffen, voedselverwerkende industrie, export- en transportbedrijven, retailketens en agro-wetenschappers zullen ervan doordrongen moeten worden dat zij deel zijn van het probleem en dus ook deel moeten zijn van de oplossing. De PvdA wil dat De provincie in dit kader snel een voorlichtings- en bewustwordingsprogramma opzet en initiatieven voor bijvoorbeeld het vormen van coöperaties van boeren en consumenten of nieuwe retailconcepten met korte(re) lijnen tussen boeren en consumenten in regio’s daadkrachtig ondersteunt. Ook verwacht de PvdA van de provincie dat zij de overgang van dierlijke naar plantaardige eiwitten en een meer selectieve vleesconsumptie krachtig en voortvarend stimuleert.

Wil je je mening kwijt? In slechts in twee vragen laat je je stem horen! ->>  Naar vragenlijst “betaalbare woningen”.